શ્રી ગણેશાય નમઃ
સાક્ષરતા વધી છે શિક્ષણ નહી!
ભારતમાં સામે જાતિપ્રમાણનો જે યક્ષ પ્રશ્ન ઉભો છે તેના નિરાકરણ માટે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકાર જાગૃતિ લાવવા વિવિધ અભિયાનો શરૂ કરે છે. સામાન્ય રીતે અશિક્ષિત અને ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં આ સમસ્યા વધુ હોવાનું માનવામાં આવે છે. હાલમાં વસતી ગણતરી મુજબ મહેસાણાનો કિસ્સો આશ્ચર્ય પમાડે તેવો છે. મહેસાણામાં સાક્ષરતા અગ્રેસર હોવા છતાં ત્યાં જાતિ પ્રમાણમાં ઘણો મોટો તફાવત જોવા મળે છે.
એક તરફ ગુજરાતના મહેસાણામાં સાક્ષરતાનું પ્રમાણ ૯૦ ટકા છે જ્યારે જાતિ પ્રમાણ ૭૯૪ કેટલો વિરોધાભાષ કહેવાય. જો સામાન્ય ભાષામાં કહેવું હોય તો લોકો સાક્ષર થયા છે પણ શિક્ષીત નથી થયા. નહિતર આવો વિરાધાભાષ નજરે ના ચડે.
મહેસાણામાં ૨૦૦૧માં જ્યારે ૮૦૧નું નીચું જાતિપ્રમાણ આવ્યુ હતુ તે ખતરાની ઘંટડી હતી. ત્યારેજ સમજી જવાની જરૂર હતી. બેટી બચાવો આંદોલન માત્ર ચોપડા અને પ્રોજેક્ટમાંજ હોય તેવો અહિંનો ઘાટ થયો છે. આખા ભારતમાં શહેરી વિસ્તારમાં કે જ્યાં હાઈએસ્ટ એજ્યુકેશન હોવા છતાં ચાઈલ્ડ સેકસ રેશિયો સાવ તળીએ છે તેા શહેરમાં મહેસાણાનો પણ સમાવેશ થાય છે.
જો સમાજમાં ભણતરનું વધ્યુ હોય તો સમજણ પણ વધવી જોઈએ અને એ નાતે સ્ત્રી સંખ્યામાં વધારો થવો જોઈએ. પણ કહેવાતા ભણેલા સમાજમાં આજેય દિકરો દિ વાળેની માનસીકતા જરાય નથી બદલાઈ. સમાજ જેટલો સુશિક્ષીત થયો તેટલા નવા નવા ફેરફાર આવ્યા વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજીએ આપણા જીવનને વધુ સરળ બનાવ્યા.
સ્ત્રીના ગર્ભપરિક્ષણનો હેતુ એ હતો કે કોઈ ખોંડખાંપણ વાળુ બાળક ના જન્મે અગર કોઈ ખામી હોય તો ગર્ભમાંજ તેનું નિવારણ કરી શકાય. પણ ત્યારેજ પુત્રપ્રેમની આંધળી માનસીકતાએ ગર્ભ પરિક્ષણનો હેતુજ મારી નાંખ્યો અને તેનો એવો ઉપયોગ કર્યોકે તે સ્ત્રી ભ્રુણ હત્યાનો રસ્તો બની ગયો. જ્યારે આ વિશે અમે મહેસાણાનાજ એક પ્રખ્યાત ડોક્ટર વસાવડાને આ વિશે પૂછ્યુ તો તેમણે કાંઈક જુદુજ કહ્યુ. તેમનાજ શબ્દોમાં તેમની વાત સાંભળીએ ‘મહેસાણા સાક્ષરતામાં અવ્વલ છે તે ગર્વ લેવા જેવી વાત છે. તમે જુઓ તો તમને જણાશે કે અહિંની વસતી ખાદ્યે પીદ્યે સુખી છે. વિદેશમાં પણ વસે છે. છતાંય તેમની માનસીકતા સમુળગી નથી બદલાઈ. તેઓ હજુય ઘરમાં એક દિકરીને સ્વીકારે છે પણ જો બીજી બેબી આવે તો તેમને નહી ગમે. એક ડોક્ટર તરીકે હું સહેજે ડોક્ટરનો બચાવ નહીં કરૂ પણ હા એટલું જરૂર કે બધા જાણે છે કે ગર્ભ પરિક્ષણ કરાવવું એ ગુનો છે છતાં તે થાય છે અને સમાજમાં અગર આ દુષણને નાબુદલ કરવુ હશે તો પોલીસે જાગૃત થવું પડશે. તેમણે કેસ બનાવવા કરતાં ફરજ બજજાવવા પર વધુ ધ્યાન આપવું પડશે. જ્યાં આવા ગોઝારા ગર્ભપાત થતાં હોય ત્યા બાજ નજર રાખીને એક ધાક ઉભી કરવી પડે. તો સમાજમાં કંઈ ક્રાંતી થવાના ચાન્સીસ છે. બાકી તો ધીરેધીરે બદલાવ આવીજ રહ્યો છે.
આ વાતનો જવાબ મેળવવા જ્યારે અમે પોલીસનો સંપર્ક કર્યો ત્યારે મહેસાણાના પી. એસ આઈ એ. એમ. બ્રમભટ્ટ કંઈક આવુ કહ્યુ ‘આમ પોલીસ શું કરી શકે? જે કાંઈ કરવાનું છે તે પુરૂષોએ કરવાનું છે. આજે સ્ત્રી પૂરૂષ સમોવડી બની છે. હજુય તે ગણાય તો છે સેકન્ડજ. જો પુરષો તેમનું પીઠબળ બને તો જ આ જે સેક્સ રેશિયો છે તે કાબુમાં આવે. તમે જોશો કે કોઈ મહિલા મોટા અધિકારી ઉચ્ચ હોદ્દા પર હશે તો બીજા પુરુષ કર્મચારીને તે સ્વીકારવામાં મુશ્કેલી પડે છે. આ ફેર પાયામાંથી છે જ્યારે દિકરી માબાપના ઘરે હશે ત્યારેજ મા છોકરાને રોટલી બનાવીને ખવડાવશે અને દિકરી પાસે રોટલી વણાવશે. આ તફાવત કેમ? દિકરાને પણ કામ કરતાં શીખવો. આપણો દેશ પુરૂષ પ્રધાન દેશ છે એટલે જો ખરા અર્થમાં વિકાષ કરવો હશે તો પુરૂષોએ સ્ત્રીને સમજીને તેમને સમાન અધિકારો આપવાજ પડશે. સરકારે જાગૃત થવુ પડશે. સાક્ષરતા વધી છે તો સેક્સ રેશિયો પણ વધે તેવી આશા રાખી શકાય. ‘સા વિદ્યા યા વિમુચ્યતે’ મુક્તિ અપાવે તેજ સાચી વિદ્યા. ’
આમની વાત સાંભળીને થયુ કે આનો જવાબ સરકાર પાસે તો હશેજ. મહેસાણાના શહેર પ્રમુખ જયશ્રીબહેન પટેલને મળ્યા ત્યારે તેમણે જણાવ્યુ કે, જુઓ કોઈપણ સમાજમાં પરિવર્તન એકદમ નથી આવતુ અને મહેસાણામાં સાક્ષરતાનું જે પ્રમાણ વધ્યુ છે તેના મુળ તો ભુતકાળમાં છે શિક્ષણનો પાયો અહિં ગાયકવાડ સરકારે નાંખેલો તેછે. અને એટલેજ તમે જુઓ તો મહેસાણા એ આજે સૌથી વધુ સાક્ષરતા ધરવતાં શહેરોની હરોળમાં છે. જો તમે જાતિપ્રમાણની વાત કરો તો તે માટે કોઈ એક વર્ગ કે જાતિ નહી પણ સમગ્ર સમાજ જવાબદાર છે. ધીરે ધીરે સરકાર અને પ્રજાના સહકારથી પરિવર્તન આવી રહ્યા છે પણ તેનું પરિણામ કંઈ આમજ મળી જાય? તે આવતા થોડી વાર તો થાયને! સમાજની છોકરી છોકરા પ્રત્યેની માન્યતાઓ સદીઓ પુરાણી છે તે કાંઈ ઝટ બદલાઈના જાય તે માટે સમય લાગે. જ્યારે સમાજ સમજશે કે દિકરી સાપનો ભારો નહી પણ આંખનો તારો છે. અમે અમારાથી બનતા તમામ પ્રયત્નો કરીને પણ બેટી બચાવો આંદોલનને જરૂર સફળ બનાવીશુ.’
કલોલના ડિ.વાય.એસ.પી શ્રી ઉષાબહેન રાડાને જ્યારે અમે પુછ્યુ કે તમે પોતે એક મહિલા અધિકારી છો તો તમે આ વિશે શું માનો છો? તેમણે જે જવાબ આપ્યો તે ખરેખર જાણવા જેવો હતો. શિક્ષણ સાથે રૂઢિઓ જવી જોઈએ જ્યારે મહેસાણામાં આપણને સાવ વિરૂધ્ધનું ચિત્ર દેખાઈ આવે છે. આજે જો તમે વૃધ્ધાશ્રમોની મુલાકાત લો તો તમને જણાશે કે ઘણાને ચાર દિકરા હોય સાત દિકરા હોય અને તોય માબાપ ઘરડાઘરમાં હોય. અમારે ત્યાં આવતાં મોટા ભાગના કેસમાં અમે આ જોતા હોઈએ છીએ કે દિકરીઓ દિકરા કરતાં માબાપની વધુ ચિંતા કરતી હોય છે. દિકરીવ્હાલનો દરિયો છે. તેને ભગવાનના જન્મની જેમ વધાવી લેવો જોઈએ. કોઈપણ સમાજનો વિકાષ સ્ત્રી વગર અધુરો છે. માટે સ્ત્રીએજ આગળ આવવું પડશે. અંગ્રેજીમાં એક કહેવત કે છે કે વેલ લીટરેટ અને વેલ એજ્યુકેટેડમાં ખૂબ મોટો તફાવત છે. આપણા સમાજે પણ આ ભેદ સમજીને દિકરી જન્મને વધાવવો પડશે. તોજ સમાજ શીક્ષીત કહેવાય.’
ખરેખર મહેસાણામાં બેટી બચાવો એ આંદોલન સફળ છે કે નિષ્ફળ તે જાણવા માટે અમે ત્યાંના રહીશ શિલ્પાબહેનને મળ્યા તેમણે જણાવ્યુ કે, આપણા ત્યાં દિકરીનું માન નથી તેવું નથી પણ વંશ તો દિકરાથીજ ટકે તેવી માન્યતા છે. માતાપિતા દિકરીને પ્રેમ જરૂર કરશે પણ પારકી જણશ સમજીને. જ્યારે માતાપિતા ખુદ દિકરા દિકરીનો ભેદ નહી રાખે ત્યારે સમાજમાં જરૂર બદલાવ આવશે. આજે કોઈ પણ પરિવારમાં અગર પહેલો દિકરો આવશે તો કદાચ તે બીજીવાર ગર્ભજ નહી ધારણ કરે પણ જો પહેલી દિકરી હશે તો બીજા સંતાનની રાહ જરૂર જોશે. તે સંતાન દિકરી હોય તેવું તે ક્યારેય નહી ઈચ્છે. સમાજમાં અક્ષરોની ઓળખ આવડી જાય એટલે સાક્ષરતા વધી છે એવુ ના કહેવાય. માટે સાક્ષરતા વધારવા કરતાં સાચુ શિક્ષણ વધારવાની જરૂર છે.’
મહેસાણામાં તાલુકા લેવલે ચાલતા મહિલામંડળના સંચાલીકા આશાબહેન ખોજાએ કહ્યુ કે, સાચુ શિક્ષણ સમાજને અંધશ્રધ્ધા, શોષણ, ગેરસમજ જેવા અંધકારમાંથી ઉગારે છે. જો સમાજમાં સ્ત્રી ના હોય અને તો તે સમાજે ખુબ શોષાવું પડે છે. ગુજરાત રાજ્ય હંમેશા કંઈક નવું કરવાની વાતે મોખરે રહ્યુ છે.
ેતમે જુઓ તો જ્યાં દિકરીઓને મોકો મળે છે ત્યાં તે સફળ થયેલી જણાશે. જેમ કે દસમા બારમાની પરિક્ષામાં છોકરીઓ ની સંખ્યા. એ સિવાય પણ નોકરીયાત મહિલાઓ ગૃહીણી અને કર્મચારીની બેવડી ભુમિકા નિભાવે છે.’
આમ જનતા અને એ સિવાય બીજા સાથે ની વાત કરતાં જણાય છે કે, સ્ત્રી, પૂરૂષ અને આખા સમાજે બેટી બચાવોની મોહુમ આદરવી પડશે. એકબીજાના માથા પર ઢોળવાથી કંઈ વળશે નહી. ગુજરાતમાં વિકાષ જે ઝડપે થઈ રહ્યો છે તે ઝડપે જો સ્ત્રી દર વધશે તો ચોક્કસ થી આપણે સાચુ શિક્ષણ અને વિકાષ સાધીશું.
બોક્સ
વિગત ૨૦૧૧ ૨૦૦૧
વાસ્તવિક વસતી ૨,૦૨૭,૭૨૭ ૧,૮૩૭,૮૯૨
પુરૂષ ૧,૦૫૩,૩૩૭ ૯૫૩,૮૪૨
સ્ત્રી ૯૭૪,૩૯૦ ૮૮૪,૦૫૦
વસતી વધારાનો દર ૯.૯૧ ટકા ૧૨.૦૮ ટકા
જાતિ પ્રમાણ (દર હજારે) ૯૨૫ ૯૨૭
બાળજાતિ પ્રમાણ (૦૬ વર્ષ) ૮૪૫ ૮૦૧
સરેરાશ સાક્ષરતા ૮૪.૨૬ ટકા ૭૫.૨૨ ટકા
પુરૂષ સાક્ષરતા ૯૧.૮૮ ટકા ૮૬.૨૦
સ્ત્રી સાક્ષરતા ૭૬.૧૨ ટકા ૬૩.૬૫
સાક્ષરતા ૧,૫૧૬,૭૮૧ ૧,૧૮૮,૨૨૪
પુરૂષ સાક્ષરતા ૮૫૪,૪૩૨ ૬૯૮,૬૨૬
સ્ત્રી સાક્ષરતા ૬૬૨,૩૪૯ ૪૮૯,૫૯૮
કુલ બાળ વસતી (૦૬ વર્ષ) ૨૨૭,૭૦૧ ૨૫૮,૧૩૯
કુમાર (૦૬ વર્ષ) ૧૨૩,૪૨૮ ૧૪૩,૩૩૪
કન્યા (૦૬ વર્ષ) ૧૦૪,૨૭૩ ૧૧૪,૮૦૫
બાળ વસતી ટકામાં ૧૧.૨૩ ટકા ૧૪.૦૫ ટકા
કુમાર (૦૬ વર્ષ) ૧૧.૭૨ ટકા ૧૫.૦૩ ટકા
કન્યા (૦૬ વર્ષ) ૧૦.૭૦ ટકા ૧૨.૯૯ ટકા
બોક્સ
વિગત ગ્રામ્ય શહેરી
વસતી (ટકામાં) ૭૪.૬૫ ટકા ૨૫.૩૫ ટકા
કુલ વસતી ૧,૫૧૩,૬૧૨ ૫૧૪,૦૭૧
પુરૂષ ૭૮૩,૬૧૨ ૨૬૯,૭૨૫
સ્ત્રી ૭૩૦,૦૪૪ ૨૪૪,૩૪૬
જાતિ પ્રમાણ ૯૨૩ ૯૦૬
બાળ જાતિ પ્રમાણ ૮૬૦ ૭૯૪
બાળ વસતી (૦૬ વર્ષ) ૧૭૭,૨૪૬ ૫૦,૪૫૫
કુમાર (૦૬ વર્ષ) ૯૫,૩૦૬ ૨૮,૧૨૨
કન્યા (૦૬ વર્ષ) ૮૧,૯૪૦ ૨૨,૩૩૩
બાળકો ટકામાં ૧૧.૭૧ ટકા ૯.૮૧ ટકા
કુમાર ૧૨.૧૬ ૧૦.૪૩
કન્યા ૧૧.૨૨ ૯.૧૪
સાક્ષરતા ૧,૧૦૧,૬૫૭ ૪૧૫,૧૨૪
પુરૂષો ૬૨૫,૬૭૪ ૨૨૮,૭૫૮
સ્ત્રીઓ ૪૭૫,૯૮૩ ૧૮૬,૩૬૬
સરેરાશ સાક્ષરતા ૮૨.૪૩ ટકા ૮૯.૫૪ ટકા
પુરૂષો ૯૦.૯૦ ટકા ૯૪.૬૮ ટકા
સ્ત્રીઓ ૭૩.૪૪ ટકા ૮૩.૯૪ ટકા
