Joshi Gayatri: April 2017

9th april 1932 first gujarati film released 'narsinh mehta'

પ્રથમ ગુજરાતી ફિલ્મ 'નરસિંહ મહેતા' ૧૯૩૨ની ૯મી એપ્રિલે રજૂ થઈ હતી.
- ગાંધીજી નરસૈંયાની રચના 'વૈષ્ણવ જન તો તેને.. રોજ ગાતા એટલે ફિલ્મ પહેલેથી હીટ હતી

અમદાવાદ, તા. 9 એપ્રિલ 2017, રવિવાર

પ્રથમ ગુજરાતી ફિલ્મ 'નરસિંહ મહેતા' ૧૯૩૨ની ૯મી એપ્રિલે રજૂ થઈ હતી. એ સાથે જ ગુજરાતી ફિલ્મના ઈતિહાસનું પહેલુ પ્રકરણ લખાવાની શરૃઆત પણ થઈ હતી.

સાગર મુવિટોનના ચિમનભાઈ દેસાઈએ પહેલી ગુજરાતી ફિલ્મ માટે એવરગ્રીન વિષય નરસિંહ મહેતા પસંદ કર્યો. ફિલ્મનું દિગ્દર્શન કર્યુ હતું અનુભવી ડિરેક્ટર નાનુભાઈ નાયકે. જ્યારે કલાકારો તરીકે મોહન લાલજી, મનહર માસ્ટર, બચુ માસ્ટર, ઉમાકાંત દેસાઈ, ત્રિકમદાસ, મિસ જમના, મિસ ખાતુન, મિસ મહેતાબ, શરીફાબાનુ, મિસ દેવી, મારુતિરાવ વગેરે કલાકારો હતા. આજે એ નામો તદ્દન અજાણ્યા લાગે એ સ્વાભાવિક છે.

એ ફિલ્મમાં નાના-મોટા ૧૫ ગીતો હતા. નરસૈંયાની જાણીતી વાર્તા જ આ ફિલ્મમાં રજૂ થઈ હતી. નરસૈયાને વિષય તરીકે પસંદ કરવા પાછળનું બીજું કારણ નરસિંહ મહેતાનો વ્યાપ હતો. રાજસ્થાની અને મરાઠી ભાષી પ્રદેશોમાં પણ નરસિંહના પદો ગવાતા હતા. માટે ફિલ્મને વધુ ઓડિયન્સ મળી શકે એમ હતું. વળી ગાંધીજી નરસૈંયાની રચના 'વૈષ્ણવ જન તો તેને..' નિયમિત ગાતા હતા, માટે લોકોમાં એ ગીત ભારે લોકપ્રિય હતું.

ફિલ્મના શૂટિંગ માટે મુંબઈના ઘોડ બંદર રોડ ઉપર સેટ તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં ઘણો ભાગ તો જૂનાગઢના લોકેશનોએ રોક્યો હતો. ફિલ્મનું શૂટિંગ ૨૦ દિવસમાં જ પુરું થઈ ગયુ હતું. ફિલ્મમાં નાની નાની વાતોનું નાનુભાઈ નાયકે ખુબ ધ્યાન રાખ્યુ હતું. જેમ કે શામળશાના લગ્ન વખતે કોઈએ કહ્યું કે નરસિંહ મહેતા નાગર હતા અને નાગરોની લગ્ન વિધિ સહેજ અલગ હોય છે. તો નાયકે શૂટિંગ અટકાવી નાગર પરંપરા પ્રમાણે લગ્નના દૃશ્યો શૂટ કરાવ્યા હતા. એ લગ્નના શૂટિંગ માટે જે ગોર મહારાજે વિધિ કરાવી હતી તેમણે પૈસા લીધા ન હતા. તેમણે એવુ કહ્યું હતું કે નરસિંહ મહેતાના થોડા પૈસા લેવાય!

આખરે એ બધી વીધિ પુરી થયા પછી ૧૯૩૨ની નવમી તારીખે મુંબઈના વેસ્ટ એન્ડ સિનેમાઘરમાં ફિલ્મ રિલિઝ થઈ હતી. એ સાથે જ ગુજરાતી ફિલ્મના ઈતિહાસનું પહેલુ પ્રકરણ લખાવાની શરૃઆત પણ થઈ હતી.

પહેલી હિન્દી ફિલ્મની રીલ નથી સચવાઈ એમ પ્રથમ ગુજરાતી ફિલ્મની રીલ પણ ક્યાંય સચવાઈ નથી. એટલે તેના પોસ્ટરો અને ડાઈલોગના દસ્તાવેજોમાંથી જ તેના વિશેની થોડી-ઘણી માહિતી મળી શકે છે. એ વખતના ફિલ્મી પોસ્ટરો પણ આજના જેવા ભભકાવાળા નહીં પણ સાદા-સીમ્પલ હતા. નાનુભાઈ માટે આ ફિલ્મનું ડિરેક્શન અઘરું હતું, કેમ કે તેમાં આલમ આરાની માફક કોઈ કાલ્પનિક વાર્તા ન હતી. ગુજરાતના ઈતિહાસમાં બનેલી સાચી ઘટના રજૂ કરવાની હતી. વાર્તા નક્કી થયા પછી ફિલ્મ કલાકારો શોધવા માટે નિર્માતાઓને ખાસ્સી મહેનત કરવી પડી હતી. ઉત્કંઠ મહેતાના ૧૯૯૩માં આવેલા પુસ્તક 'ગુજરાતી ચલચિત્ર પરંપરા'માં આ તમામ વિગતો નોંધાઈ છે.

એ જાણવા છતાંય કે તુ મને ક્યારેય ઓળખી નથી શકવાની તારો જ પીટર
ડિયર મારથા

મને એ જાણીને ગમ્યુ કે તું આજેય મારા હાર્ટશેપમાં આપેલા કાચના ટુકડાને કોટે વળગાળીને બેઠી છે.

હું હેવનમાં છુ વ્હાલી. અહીં તારાથી સુંદર સુંદર નમણીઓ મને ગમી જાય છે હું એમની નજીક સરી પડુ છું રંગબેરંગી રંગના પરિધામાં આ એન્જલ લાગતી દિવ્યબાળાઓ મને બહું ગમે છે. એ પણ મને ખુશ કરવા જાતભાતના શૃંગાર કરે છે. પણ જેવી એ નજીક આવે છે કે એવુ તરત જ માત્ર તને જ આટલા નજીકથી જોવા ટેવાયેલી આંખો હું બંધ કરી લઉ છું. જેથી તારી યાદોના આવરણ હઠાવી હું મારી જાતને આ રમણીઓમાં રમમાણ કરી શકુ.
પણ મારી આંખો બંધ થઈ જાય એટલે એ મોહિનીની ખુશ્બુ મને તરત જ તેનાથી જોજનો દૂર લઈ જાય છે કેમ કે, મારી આંખો બંધ છે તો શું થયુ મારા શ્વાસમાં સમાયેલા તારા શ્વાસોશ્વાસની સંગત સમી સોડમ મને દુનિયાની કોઈ સ્ત્રી કે દેવી નથી આપી શકી.

ઘણીવાર જીજસ મને પૂછે છે કે તુ મારી સાથે છે તેમ છતાંય તુ ખુશ કેમ નથી હું હસીને કહું છુ કોણે કહયુ હું ખુશ નથી.

જીજસ મને તરત કહે છે બધુ મને કહેવાનું ન હોય.

ત્યારે હું પણ તેમની આંખમાં આંખ પરોવીને કહુ છું હું જાણું છું હું હેવનમાં છું પણ મારે મન આ હેલથી પણ બદતર છે.
દુઃખોમાં મને મારથા કદાચ યાદ ન આવત.
પણ સુખની કલ્પના એટલેજ મારથા. તો હું તમારા કદમોમાં પણ ખુશ ક્યાંથી હોઉ.
જીજસનેય આ જાણીને દયા આવી ગઈ એટલે જ દર વર્ષે આજના દિવસે એમણે મને પૃથ્વી પર તારી આંખમાંથી વરસવાની છુટ આપી છે.

હા મારથા તારી આંખમાં કાજળ સાથે વહી જતુ કાળુ પાણી હું છુ.

એ જાણવા છતાંય કે તુ મને ક્યારેય ઓળખી નથી શકવાની તારો જ પીટર